Als kind spelen we naar hartenlust, rennen onvermoeibaar rond, eten alles wat ons voorgezet wordt en denken dat dat voor iedereen normaal is en altijd zo zal blijven. Waarom niet? We weten gelukkig nog niet beter.
Ik zal een jaar of zes geweest zijn toen ik een aanloop nam en liefdevol achter op de rug van mijn grootvader sprong. Verschrikt riep mijn vader uit; “Hé hé, dat kan niet zomaar, daar wordt opa te oud voor”!
Dat was mijn eerste kennismaking met de beperkingen van ouderdom. Enkele jaren later overleed diezelfde grootvader onverwachts aan een hartaanval. Mijn andere grootvader stierf jaren later aan een beroerte. Velen onder ons hebben familie en kennissen verloren vanwege dezelfde doodsoorzaak en nog velen zullen volgen. Hart- en vaatziekten zijn, na kanker, nog steeds de belangrijkste aandoeningen die tot een vroegtijdige dood leiden en de eerste waarschuwing die we krijgen is een verhoogde bloeddruk.
Waarom blijft onze bloeddruk niet zo mooi op peil als in onze jonge jaren? Laat ik eens schetsen wat er gebeurt met de bloeddruk van Maarten in de loop van zijn leven.
Als jongen was Maarten een buitenkind, voetballen, zwemmen, hutten bouwen en wat kinderen maar meer verzinnen als ze buiten zijn. Op en top gezond. Toen Maarten naar de middelbare school ging nam hij braaf zijn pakje brood en appel mee voor de pauze. Er was ook een kantine in de aula met een uitstalling van o.a. chocoladerepen, gevulde koeken, chips etc. en soms kocht hij daar wat van. Niet erg hoor zo nu en dan iets ongezonds.
Als wat oudere teenager kreeg Maarten de beschikking over meer zakgeld en liep regelmatig met wat vrienden naar de snackbar waar ook diverse gefrituurde snacks te kopen waren. Maarten voelde zich daar erg goed bij. De aderen van Maarten waren er minder positief over. Er werden meer verzadigde vetten aangevoerd dan ze gewend waren en dat leverde meer van het slechte LDL-cholesterol op. Daar moest een gevecht tegen geleverd worden.
Gelukkig was Maarten nog jong, voetbalde en kreeg thuis meestal een gezonde prak als avondmaaltijd, dus de aderen van Maarten bleven nog goed in conditie. Toen de middelbare school werd verruild voor hoger onderwijs werd de leefstijl van Maarten wat onregelmatiger. Lange uren van studeren en colleges volgen werden nog wel afgewisseld met voetballen en er was regelmatig een feest met de nodige alcohol wat tot in de kleine uurtjes duurde. De conditie van Maarten was naderhand behoorlijk belabberd. De aderen van Maarten hadden het dan ook zwaarder.
Door de grotere toevoer van alcohol daalt de bloeddruk (tot 12 uur na het drinken) om daarna weer te stijgen (tot 24 uur na het drinken) en dat al vanaf 3 glazen alcohol. Bij een stijging van de bloeddruk komt er meer druk op de aderwanden. Hoge alcoholinnames waarbij het alcoholpromillage 0,8 of hoger is noemen we ‘Bingedrinken”. Herhalen we dat maar vaak genoeg dan is de kans groot op een permanente verhoogde bloeddruk. Maarten is nog jong en weet dit alles nog niet, zijn aderen zijn nog flexibel genoeg om die druk te kunnen hebben, gelukkig.
De studietijd van Maarten nadert de eindexamens, Maarten moet heel veel doen in korte tijd en komt onder stress te staan.
Bij stress maakt ons lichaam het ‘vecht- of -vluchthormoon’ adrenaline aan en tevens het hormoon cortisol. Die verhogen onze bloeddruk om onze spieren beter te doorbloeden want we moeten immers voorbereid zijn om te vechten of te vluchten. Tot zover prima. En omdat Maarten nog jong is, kan hij wel een paar weken stress hebben. De aderen van Maarten kunnen nog prima meeveren met de druk. Maarten doorstaat de examens goed en slaagt. Einde stress, hoera voor de eindexamenfeesten!
Maarten vindt een baan, zij het in een andere stad, zodat hij heen en weer moet reizen. Hij gaat lekker aan het werk en vindt al gauw zijn draai. Ook leuk dat er regelmatig de kroeg wordt bezocht met collega’s. Af en toe loopt dat wat uit de hand maar het is wel heel gezellig. Voetballen doet Maarten nog steeds hoewel het trainen er wel eens bij inschiet. Meestal eet Maarten thuis, maar soms ook in de stad in de snackbar. Moet kunnen toch?
Na een jaar begint Maarten het reizen beu te worden en verhuist naar een appartementje in de stad waar hij werkt. Hij moet nu voor zichzelf gaan koken en als hij daar geen zin in heeft wisselt hij dat af met een kant en klare maaltijd of de snackbar. En een zak chips of koekjes is ook altijd wel bij de hand mocht er nog trek zijn. Hij voelt zich daar wel goed bij. De aderen van Maarten vinden het minder geweldig. Naast de wisselende bloeddrukken op vooral de vrijdagmiddagen, neemt nu ook het cholesterolgehalte van Maarten toe. Het wordt harder werken voor Maartens lichaam om de balans te behouden ook al merkt Maarten er zelf niks van.
Uiteindelijk verschijnt er een lief in het leven van Maarten en gaan ze samenwonen. Maarten maakt promotie op het werk en krijgt meer verantwoording, de werkdagen zijn regelmatig wat langer. Algauw stichten ze een gezin. Het leven wordt rijker maar ook veeleisender.
Het koken wordt regelmatig afgeraffeld met een snelle hap of een afhaalmaaltijd want ze zijn beiden moe. ’s Avonds uitgeblust op de bank en het voetballen is er al aangegeven. Maarten weet niet dat de eerste kleine scheurtjes in zijn aderen al zijn gedicht door cholesterol. Hij is relatief nog jong en de vermoeidheid is tijdelijk, het komt wel weer goed denkt hij. Dat is echter niet zo. De economie draait slechter en de druk op Maartens werk neemt toe. Enkele collega’s krijgen ontslag en Maarten maakt zich zorgen over zowel zijn baan als zijn gezin. Na thuiskomst van het werk is hij dan ook hard aan een borrel toe. ’s Avonds neemt hij er nog een paar want hij ervaart stress en komt anders niet tot rust.
Dat de alcohol zijn slaap verslechtert weet Maarten niet. Na jaren zo doorsukkelen wordt Maarten steeds vermoeider en besluit uiteindelijk de huisarts maar eens te raadplegen.
Maartens bloeddruk en cholesterol blijken te hoog en ook het gewicht van Maarten zou een kilo of 10 lager mogen. Best schokkend voor Maarten die nu medicijnen voorgeschreven krijgt.
Op zijn vraag uit hoe medicijnen tegen hoge bloeddruk werken legt de huisarts hem dat uit:
Het wordt afwachten hoe Maarten op deze medicijnen reageert en hoeveel bijwerkingen er zullen zijn, hij zal regelmatig gecontroleerd moeten worden. Maarten, die hier niet blij mee is, vraagt of medicijnen nu echt wel nodig zijn, waarop de dokter hem de gevolgen van een onbehandelde hoge bloeddruk voor zijn gezondheid begint uit te leggen: “Een hoge bloeddruk beschadigt de wanden van de aderen, je krijgt daar scheurtjes in die gerepareerd worden door het LDL-cholesterol. Hoe meer cholesterol daar weer aanhecht hoe stijver en nauwer de ader wordt en bloed er moeilijker doorheen stroomt. Dat geeft een tekort aan zuurstof en voedingsmiddelen die in je lichaam nodig zijn. Doe je hier niets aan dan kan uiteindelijk de ader helemaal dicht gaan zitten en heeft de desbetreffende ader een infarct. In de hersenen betekent dat een beroerte, bij de hartslagader een hartinfarct. Een ander risico van een prop cholesterol in een aderwand is dat hij kan losschieten en door de bloedbaan gaat zwerven totdat hij ergens een ader gaat blokkeren en een infarct veroorzaakt”.
Maarten begrijpt de uitleg van de arts en legt zich bij de medicatie neer.
“Zit ik nu levensang vast aan deze medicijnen”? vraagt hij nog.
“Dat ligt voor een groot deel aan jezelf” is het antwoord van de arts. “Je zult veel baat hebben bij een verantwoorde leefstijl. Er zijn diverse risicofactoren voor een hoge bloeddruk zoals stress, roken, overgewicht, gebrek aan beweging, te veel verzadigde vetten naar binnen werken en dagelijks meerdere glazen alcohol. Dus je kunt er zeker zelf veel aan doen”. De arts schrijft het even voor hem op. “Op het internet kan je daar heel veel informatie over vinden” zegt hij. ”Ik zie je de eerstvolgende controle en dan praten we verder”.
Maarten gaat naar huis en duikt meteen het internet op. Als eerste googelt hij ‘de link tussen stress en hoge bloeddruk’.
Stress is een normale reactie van het lichaam in een acuut geval van bedreiging. De hormonen adrenaline en cortisol worden in verhoogde mate vrijgegeven, de hartslag verhoogt en er komt meer suiker en zuurstof in het bloed om te vechten of te vluchten. Andere lichaamsprocessen worden tijdelijk vertraagd.
Op zich is dat goed in geval van nood. Chronische stress echter, wat in de huidige drukke en veeleisende maatschappij op de loer ligt, zet ons lichaam in een voortdurende alarmfase en dat is absoluut niet wenselijk. Door het verhoogde adrenalinepeil wordt men alerter, terwijl verhoogd cortisol, wat in de eerste helft van de nacht juist laag moet zijn, ook problemen geeft voor in- en doorslapen.(1.
Het hart dat sneller pompt onder invloed van stress en de nieren die meer water teruggeven aan het bloed veroorzaken een hogere bloeddruk. Bevindt er zich een ophoping van plaques in de aderwand, dan wordt de kans groter dat zo’n wand scheurt, de klont in de bloedbaan komt en een infarct veroorzaakt. De gevolgen van een onbehandelde bloeddruk kunnen dus desastreus zijn. Het is dus van belang om regelmatig de bloeddruk te meten indien men langdurig onder stress staat.
De arts van Maarten had het ook over beweging om de bloeddruk te verlagen dus googelt Maarten naar “hoe beweging de bloeddruk kan verlagen”.
Een gezamenlijk onderzoek van universiteiten uit Engeland, de VS en Zwitserland gebruikten bijna 400 studies om bloeddrukverlagers te vergelijken met bewegingsprogramma’s. De medicijngroep had een gemiddelde bloeddrukverlaging van 8,8mmHG. De groep met oefeningen ( een combinatie van uithoudingsoefeningen en krachttraining) hadden vrijwel een identieke bloeddrukdaling van 8,96 mm HG. De bovendruk verlaagde met bijna 9 punten.
Onderzoek wees uit dat gezonde mensen zo’n 9 uur per dag zitten terwijl hartpatiënten daar ruim 10 uur per dag mee bezig zijn. Moet men voor het werk veel zitten, dan is het raadzaam om elk half uur even op te staan en enkele minuten rond te lopen. Het blijkt zelfs zo te zijn dat voor zowel gezonde proefpersonen als patiënten het grootste effect op bloeddrukdaling te zien was als zij van totaal niet bewegen naar een beetje bewegen gingen.
Onderzoek liet zien dat mensen die 1 x per week aan krachttraining doen, het risico op hart- en vaatziekten met maar liefst bijna 30 % bleken te verminderen. Proefpersonen die 2 x per week aan krachttraining deden verminderden het risico op het metabool syndroom (dat is de combinatie van hoge bloeddruk, hoog cholesterol, obesitas en glucose intolerantie) met bijna 20 %. Dit geldt voor zowel hart- en vaatpatiënten als gezonde proefpersonen. (2)
Beweging is dus een goede manier om de bloeddruk te verlagen. Hoe de combinatie medicijnen en beweging uitwerkt kan door metingen worden gevolgd. Ook daarom is het van belang om regelmatig de bloeddruk te meten. Na dit gelezen te hebben, beseft Maarten dat beweging zijn bloeddruk kan verlagen. Hij neemt zich voor absoluut meer te gaan bewegen.
De arts had ook leefstijl en o.a. verzadigende vetten genoemd. Maarten wil weten of er verband is tussen voeding en bloeddruk, dus typt Maarten voeding en bloeddruk verlagen in. Hier vindt hij vele bloeddrukverlagende tips. Minder zout, meer groenten (minimaal 250 gram) en fruit (minimaal 200 gram), vette vis en noten. Vooral de 2 laatste voedingsmiddelen leveren vetten op die het HDL, het “goede cholesterol”, verhogen en daardoor heel gunstig zijn voor de bloeddruk. HDL neemt namelijk het overtollige slechte LDL-cholesterol mee terug naar de lever waar het wordt afgebroken.
“Goed om te weten” denkt Maarten. In veel gangbare producten zitten verzadigde vetten die het slechte cholesterol verhogen en dus plaques veroorzaken. Na nog een poos doorlezen merkt Maarten dat er nogal wat producten zijn die hij kan gaan schrappen. Koekjes en gebak, frituurproducten, kant en klaar maaltijden, bladerdeeghapjes, vette sauzen en chocolade om maar wat te noemen.
Het scheelt meteen ook een hoop verborgen suiker. Maarten kijkt even naar zijn niet meer zo slanke buik en verklaart stilletjes de oorlog aan zijn tailleomvang. Hij maakt een speciaal lijstje van voedingsmiddelen die de bloeddruk verlagen.
Het is nu veel info voor Maarten en hij wilt graag diepgaander onderzoeken hoe hij na een tijdje zonder medicijnen verder zou kunnen. Eerst wil hij hier eens rustig met zijn vrouw over praten. We wensen Maarten van harte veel succes.
Kijk ook eens op deze pagina's
Hoge Bloeddruk Verlagen | Hoge Cholesterol | Aderverkalking Tegengaan | Verbeteren Doorbloeding
1- ref. info dienst psychiatrie UZA, T03 821 39 38).
2- ( ref. https://www.radboudumc.nl/nieuws/2021/bewegen-beperkt-nieuwe-hart-en-vaatziekten).
3- Braschi A, Naismith DJ. Br J Nutr 2008; 99(6):1284-92)
4- Resveratrol ameliorates high-glucose-induced hyperpermeability mediated by caveolae via VEGF/KDR pathway.
5- Erlund I, Koli R, Alfthan G, Marniemi J, Puukka P, Mustonen P, Mattila P, Jula A. Favorable effects of berry consumption on platelet function, blood pressure, and HDL cholesterol. Am J Clin Nutr 2008; 87(2):323-31
6- Reinhart KM, Coleman CI, [..], White CM. Effects of garlic on blood pressure in patients with and without systolic hypertension: a meta-analysis. Ann Pharmacother 2008; 42(12):1766-71.
7- R. Van Wijk en F.A.C. Wiegant. ‘Postconditioning hormesis and the homeopathic similia principle: molecular aspects’. In: Human and Experimental Toxicology (2010).